ورتیسیلیوم
بیماری ورتیسیلیوم به علت تولید اسپورهای زیاد و چسبناک بودن اسپورها تا مدت ها در سالن های پرورش باقی می مانند و بستر های پرورش قارچ را آلوده می کنند . یکی از راه های پاک سازی سالن های آلوده از اسپور ورتیسیلیوم ، پاستوریزه کردن سالن با بخار در دمای ۶۰ تا ۷۰ درجه و یادر دمای ۵۰ درجه سلسیوس به مدت ۲۴ ساعت می باشد .
علائم شناسایی بیماری ورتیسیلیوم :
ورتیسیلیوم انگل شایع کلاهک می باشد که به صورت لکه یا خطوط قهوه ای رنگ بر روی مناطق تحتانی یا فوقانی ساقه و نیز بر روی کلاهک مشاهده میشود. بعد از مراحل تولید هاگ این لکه ها به رنگ خاکستری در می آیند . پس از رشد ، قارچ بدشکل شده و به یک سمت خم می شود . روی ساقه پوشیده از میسیلیوم کرکی بوده که بصورت عمودی شکاف خورده اند و خیلی شبیه به یک موزه پوست کنده می باشد. کلاهک کوچک و ساقه آن چاق تر از ساقه معمولی است و بافت کلی قارچ خشک و چرمی شکل می باشد در دمای ۲۲ درجه بیشترین فراوانی را در خاک دارند و زیر دمای ۱۶ درجه رشد بسیار کندی دارند . گاهی اوقات ورتیسیلیوم و داکتلیوم(کپک تار عنکبوتی ) را به خاطر پوشیده شدن قارچ از میسیلیوم کرکی از هم تشخیص نمی دهند . از روی محل آلودگی و روش آلودگی ، می توان داکتیلیوم را از ورتیسیلیوم متمایز کرد . داکتیلیوم کپکی است خاکستری و سریع الرشد که بر روی لایه پوششی دیده میشود . در خاکی که ورتیسیلیوم عمدتاً بر روی اندام بارده و خیلی به ندرت روی خاک پوششی دیده می شود.
راه های انتشار
راه های انتشار ورتیسیلیوم بسیار زیاد است ولی مهمترین عامل در داخل اتاق پرورش ، خود ورتیسیلیوم می باشد . ورتیسیلیوم قابلیت باروری بسیار بالایی دارد و حدود ۳۰ میلیون اسپور در ساعت تولید میکند . حشرات و کنه ها باعث انتشار اسپورهای قارچ در کل سالن و انتقال اسپورها از سالن آلوده به سالن های پاکیزه میشوند . فیلتر نکرده هوای ورودی و نفوذ گرد و غبار به داخل سالن از عوامل شیوع بیماری است . اسپورهای ورتیسیلیوم چسبناک هستند و به گرد و غبار میچسبند به این ترتیب از سالنهای آلوده به سالن های پاکیزه می آیند . اسپورها از طریق کارکنان (لباس ، دست های آلوده ، موها و… ) به مناطق دیگر منتشر می شوند از دیگر عوامل انتشار ، وسایل و تجهیزات آلوده نیز از مهم ترین راههای پیشرفت و انتشار ورتیسیلیوم می باشد.
نشانه های بیماری
در درختان زردآلو و بادام، نخستین نشانة بیماری به شکل پژمردگی ناگهانی برگهای یک یا چند شاخه در اوایل تابستان بروز میکند. ابتدا برگها تیره رنگ و به سرعت چروکیده میشوند. بیشتر اوقات برگهای چروکیده روی شاخه ها باقی میمانند ومنظرة برگ پرچمی پیدا میکنند. نشانه های بیماری معمولاً در برگهای واقع در بن شاخه ها ظاهر شده، بهسرعت به سمت بالا پیشروی میکنند. درختان جوانی که به این بیماری مبتلا شوند ممکن است از پای درآیند، اما شاخه های مبتلای درختان مسن شاید بازهم سال بعد برگ بدهند. تکرار پژمردگی برگهای شاخه های مبتلا در چند سال، معمولاً منجربه توقف رشد انتهایی، کمباردهی شاخهها ویا مرگ آنها میشود. علایم این بیماری در زردآلو ابتدا بهصورت پژمردگی وبعد به صورت زردی وریزش برگهای چندشاخه شروع میشوند وسرانجام به خشکیدن شاخه های مبتلا منجر میشود وسپس به دیگر شاخه ها نیز سرایت میکند. در مقطع عرضی تنه وشاخه ها، آوندهای چوبی به رنگ قهوه ای در میآیند.
نشانههای بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی در گیلاس ابتدا به شکل چروکیدگی برگهای یک یا چند سیخک موجود روی شاخة یک ساله بروز میکنند. درختان گیلاس مبتلا به این بیماری دچار توقف رشد میشوند، برگهای آنها تیرهرنگ، رشدشان متوقف ومیوههای آنها به طور غیرعادی کوچک میگردند. برخلاف سایر درختان میوة هسته دار، درختان مسن گیلاس هم به این پژمردگی حساسند وممکن است بعداز ابتلا به بیماری نتوانند خود را ترمیم کنند.
پژمردگی ورتیسیلیومی در درختان جوان هلو یک بیماری خطرناک است، ولی بعضی از ارقام هلوهای مبتلا به این بیماری به تدریج که مسن میشوند کاملاً خود را ترمیم میکنند.
پژمردگی ورتیسیلیومی به انواع آلو وگوجه هم حمله میکند، ولی این گروه از درختان میوة هستهدار نسبت به سایر گروهها کمتر مبتلا میشوند. در آوندهای چوبی شاخههای مبتلای درختان میوة هستهدار رگههای قهوهای تا تیرهرنگ ایجاد میشوند. این تغییر رنگ در گیلاس چندان مشخص نیست، ولی در گوجه وآلو کاملاً مشخص ونمایان است
عامل بیماری
در مورد گونة قارچی که در درختان میوة هستهدار ونیز سایر گیاهان چندسالة میزبان، پژمردگی آوندی ایجاد میکند، اختلاف نظر وجود دارد و هنوز مورد بحث است. درحال حاضر پذیرفته شده است قارچی که در میزبانهای یکساله و چندساله پژمردگی ایجاد میکندVerticillium dahlia kleb. است.
چرخة بیماری و اپیدمیولوژی
قارچ خاکزی است و میتواند از سطح تا ژرفای 90سانتیمتری خاک به زندگی خود ادامه دهد، ولی بیشتر اوقات ریز سختینههای آن در عمق 15 تا 30سانتیمتری خاک پیدا میشوند.
این قارچاز راههای مختلف ازجمله گیاهان آلودهای که برای کشت به محل اصلی جابهجا میشوند، ذرات خاک آلوده که با باد منتقل میشوند، وچاقوی پیوندزنی انتشار پیدا میکند.
عفونت در اوایل بهار بهوسیلة ریسههای تیره و ریز سختینهها روی میدهد. نشانههای بیماری که قبلاً شرح دادهشد در اواسط تابستان بروز میکنند. و دراواخر تابستان تشدید میشوند، عامل بیماری ممکن است خود را از سالی به سال دیگر در ریشههای درختان آلوده زنده نگهدارد.
مبارزه
بهترین راه مبارزه با بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی درختان میوة هستهدار این است که سعی کنیم نهالهای سالم درختان را درخاکهای عاری از مایة قارچ یا با جمعیت بسیارکم مایه یا در زمینهایی که قبلاً در آنها باریک برگها و یاسایر گیاهان غیرمیزبان این قارچ کاشته میشده است، بکاریم. پایههای مقاوم در برابر این بیماری شناخته نشدهاند. ضدعفونی خاک قبل از کاشت درخت با سموم تدخینی مثل کلروپیکرین ویا مخلوط متیل بروماید و کلروپیکرین، مایة V.dahiae را درخاک نابود میکند. تنظیم مقدار آب و کودشیمیایی در باغهای آلوده، به درختان امکان میدهد که خود را ترمیم کنند.در روش مبارزه شیمیایی بایستی از سموم سیستمیک هم چون متالاکسیل استفاده کرد .